مصاحبه جناب آقای مجتبی دمیرچی لو سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان با خبرگزاری آپا
.
مصاحبه سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان با خبرگزاری «آپا»
روند روابط سیاسی بین ایران و آذربایجان را در دوران اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در دوران اخیر، روندی مثبت، سازنده و مبتنی بر منافع متقابل بوده است. تبادل متقابل هیات ها و دیدارها و گفت‌وگوهای مستمر در سطوح عالی نشان داده است که تهران و باکو هر دو برای گسترش روابط تأکید دارند.
حل مناقشه قره باغ فضایی نو برای صلح، ثبات و توسعه در کل منطقه پدید آورده است. این امر فرصتی مغتنم برای تعمیق همکاری‌های دوستانه و توسعه روابط بین همه کشورهای منطقه و بویژه میان دو کشور می‌داند.
فضای جدید زمینه‌ای مساعد برای تقویت همگرایی منطقه‌ای و گسترش همکاری‌های اقتصادی در حوزه‌های ترانزیت، انرژی، تجارت، سرمایه گذاری و ارتباطات انسانی فراهم آورده است.
چه ابتکارات جدیدی برای افزایش حجم مبادلات تجاری بین دو کشور برنامه‌ریزی شده است؟
ایجاد ساز وکارهایی برای تسهیل ارتباطات بین تجار و فعالان اقتصادی و تسریع در حمل و نقل کالا و همچنین انعقاد توافق های جدید به منظور بهره گیری از فناوری‌های نوین ارتباطی در همکاری‌های اقتصادی برای افزایش شناخت از ظرفیت های یکدیگر و مبادله سریعتر کالا و خدمات، از دیگر مواردی است که در این زمینه قابل ذکر است.
چشم‌انداز پروژه‌های مشترک در حوزه‌های انرژی، صنعت و کشاورزی را چگونه می‌بینید؟
در حوزه انرژی همکاری در تولید و انتقال برق بین دو کشور در جریان است. دو کشور در حال پیشبرد طرح های جدید تولید و تبادل برق هستند. همچنین برنامه اتصال شبکه برق ایران، آذربایجان و روسیه به‌صورت سه‌جانبه در حال نهایی شدن است تا تبادل انرژی در زمان‌های مورد نیاز به صورت متقابل عملی شود. سوآپ گاز نیز بین دو کشور در جریان است. پروژه سوآپ گاز جمهوری آذربایجان به منطقه نخجوان توسط ایران در حال انجام است. همچنین مذاکراتی برای توسعه و بهره برداری از میدان نفتی دریای خزر بین دو کشور در جریان است. ایران و جمهوری آذربایجان با تکمیل و بهره برداری نیروگاه‌های آبی خداآفرین و قیزقلعه‌سی را در دستور کار قرار داده‌اند که علاوه بر تأمین برق، نقش مهمی در مدیریت منابع آب و فعالیت های کشاورزی دارد.
در حوزه صنعت نیز همکاری‌هایی بین شرکتهای دو کشور در جریان است. شرکتهای ایرانی علاقمند به مشارکت در پروژه‌های بازسازی صنعتی مناطق آزادشده قره‌باغ هستند. حضور شرکتهای ایرانی در نمایشگاه‌های صنعتی و ساختمانی باکو نظیر Baku Build 2025 و مذاکرات برای صادرات کالا و خدمات نشانه تداوم تعامل صنعتی است.
در آخرین جلسه کمیسیون بین دولتی آذربایجان و ایران چه توافقات مشخصی حاصل شد؟
در آخرین جلسه کمیسیون مشترک که در ژانویه 2025 در تهران برگزار شد، طیف وسیعی از حوزه‌های همکاری بین دو کشور مورد بررسی قرار گرفت. همکاری در حوزه‌های انرژی و ترانزیت تمرکز اصلی دو طرف بوده است. علاوه بر این در حوزه‌های گمرک، بهداشت، کشاورزی، سرمایه گذاری، انرژی، گردشگری، علمی و فرهنگی توافقاتی صورت گرفت. مهمتر از توافقات و تفاهمات صورت گرفته، پیگیری و اجرای آن است که باعث انتفاع مردم دو کشور می‌شود.
نظر شما در باره وضعیت کنونی اجرای کارها در راهگذر ارس چیست؟ در حال حاضر کارها در خاک ایران در چه مرحله‌ای است؟
آنچه که تحت عنوان راهگذر ارس از آن یاد می‌شود افزایش تسهیلاتی است که در طول 30 سال گذشته جمهوری اسلامی ایران برای اتصال نخجوان به دیگر مناطق جمهوری آذربایجان فراهم کرده است. ساخت پل کلاله- آغبند به مراحل پایان نزدیک شده و بسیار امیدواریم که تا پایان سال تکمیل شود با بهره برداری از آن گذرگاه مرزی جدیدی بین دو کشور ایجاد می‌شود که ظرفیت همکاری‌های حمل و نقلی و تجارت دو کشور را افزایش می دهد. مسیر بعد از پل تا نخجوان نیز در حال تعریض و بهسازی و نوسازی است. این مسیر دارای چندین تونل بوده که علیرغم زمان بر و هزینه زا بودن پیشرفت خوبی دارند.
این راهگذر چگونه بر روابط اقتصادی و سیاسی در منطقه تأثیر خواهد گذاشت؟
این راهگذر علاوه بر نقش اتصال نخجوان به دیگر مناطق جمهوری آذربایجان از مسیر های مهم بین المللی در مسیرهای شمالی، جنوبی و شمالی و جنوبی می‌باشد که می‌تواند نقش بسیار مهمی در توسعه روابط تجاری و حمل و نقلی دو جانبه ای و منطقه ای داشته باشد.
در چارچوب کریدور حمل و نقل «شمال-جنوب»، چه پروژه‌های اصلی زیرساختی در همکاری میان ایران و آذربایجان در حال اجرا یا برنامه‌ریزی هستند؟
راهگذر شمال – جنوب سه شاخه دارد: شاخه شرقی که از ایران به ترکمنستان به قزاقستان و روسیه متصل می‌شود و به سمت اروپا امتداد پیدا می‌کند. شاخه میانی که از طریق دریای خزر ایران را به روسیه و بعد اروپا متصل می‌کند و مسیر غربی که از ایران به جمهوری آذربایجان و سپس روسیه و شمال اروپا امتداد می یابد. در مسیر غربی هم حمل و نقل جاده ای و هم راه آهن در دستور کار قرار دارد. جاده در حال حاضر فعال است و کشورهای مختلف از آن استفاده می‌کنند. در خصوص راه آهن، قطعه آستارا به رشت در حال ساخت می‌باشد. در این مسیر دو پروژه مهم در آستارا وجود دارد. پروژه اول بارانداز ریلی آستارا است که فعال است و اخیرا معاونین نخست وزیر روسیه و جمهوری آذربایجان به همراه وزیر راه و شهرسازی ایران از آن بازدید کردند. ایجاد خط ریلی رشت - آستارا نیز موضوع اصلی در پروژه شمال به جنوب است که امیدواریم از ابتدای سال آینده شمسی مراحل اولیه ساخت آغاز شود.
نتایج نشست سه جانبه آذربایجان، روسیه و ایران در باکو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان صرفاً به سطح دوجانبه محدود نمی‌شود دو کشور در اشکال چند جانبه نیز همکاری دارند. در نشست سه جانبه اخیر که با حضور وزیر راه و شهرسازی ایران، معاونین نخست وزیر جمهوری آذربایجان و فدراسیون آذربایجان برگزار شد، کارگروههای گمرکی و حمل و نقلی تشکیل شد تا نقشه راه توسعه همکاری‌های سه جانبه را تهیه نمایند. همچنین پس از مذاکراتی که در باکو صورت گرفت، هیات ها به آستارا عزیمت کردند و با شرایط موجود در قلمرو دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان در مرز آستارا آشنا شدند و برای تسهیل تردد کامیونها و صادرات و واردات کالا توافقاتی صورت گرفت.
ایران قصد دارد در حمل و نقل بین‌المللی بار از طریق این کریدور به چه اهدافی دست یابد؟
راهگذر شمال جنوب مسیری استراتژیک است از هند به روسیه و شمال اروپا. این راه هگذر از ایران و جمهوری آذربایجان می‌گذرد، زمینه ای برای همکاری دو کشور است. یکی از اهداف این همکاری کاهش زمان و هزینه‌های حمل کالا است. این همکاری‌ها علاوه بر کمک به ارتقای زیرساخت های کشورهای مسیر موجب افزایش همکاری و بهره مندی متقابل کشورها و در نتیجه توسعه اقتصادی برای کل منطقه می‌شود.
در مورد تأثیر تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بر روابط اقتصادی ایران و آذربایجان چه نظری دارید؟
متاسفانه برخی کشورها برای نیل به اهداف سیاسی و تحمیل خواسته‌های خود از ابزارهایی همچون تحریم که مردمان عادی حتی بیماران را متاثر می‌کند، استفاده می‌کند. تجربه چنین اقدامات غیر قانونی نشان داده که نمی‌تواند کشوری مستقل را از مسیر خود خارج کند. امروزه اگر شما به ایران سفر کنید به هیچ وجه باور نمی‌کنید که کشوری تحت شدیدترین تحریم ها بتواند شرایط زندگی برای مردم فراهم کند هیچ کمبودی در بازار ایران نمی‌بینید. روند همکاری‌های دو کشور نیز نشان می دهد که این تحریم ها نتوانسته روابط دوستانه و مبتنی بر منافع متقابل دو کشور را متوقف کند و قطعا روابط دو کشور همچنان توسعه و تعمیق خواهد یافت.
موضع مقامات تهران در مورد حملات اخیر به تأسیسات هسته‌ای ایران را چگونه بیان می‌کنید؟
جمهوری اسلامی ایران در حوزه علم و فناوری پیشرفت های چشمگیری داشته است. یکی از حوزه‌های پیشرفت علمی استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای است. این فعالیت منطبق با مقررات بین المللی و تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت می‌گیرد. رژیم متجاوز و اشغالگر اسرائیل در راستای سیاستهای تجاوزکارانه خود و با حمایت آمریکا، برخلاف مقررات بین المللی به مراکز هسته ای ایران و همچنین دانشمندان ایران حمله نظامی‌کردند که متاسفانه منجر به شهادت تعداد زیادی از ایرانی‌ها از جمله زنان و کودکان شد.
حملات اخیر به تأسیسات هسته‌ای ایران اقدامی غیرقانونی، غیرمسئولانه و مغایر با اصول بنیادین حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد است.
در عین حال، جمهوری اسلامی ایران تأکید دارد که چنین اقدامات تروریستی و خرابکارانه‌ای نه‌تنها کوچک‌ترین خللی در مسیر علمی و فنی کشور ایجاد نخواهد کرد، بلکه عزم و اراده ملت ایران را برای تداوم پیشرفت در عرصه فناوری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای دوچندان می‌سازد.
مسئولیت این اقدامات بر عهده طراحان و حامیان آن است و طبعاً ایران در چارچوب حقوق مشروع خود، حق پاسخ‌گویی و دفاع از منافع و امنیت ملی خویش را محفوظ می‌داند. در عین حال، ایران همچنان به همکاری شفاف با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پایبندی به اصول استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای متعهد است.
اینگونه رویدادها چه تاثیری می‌تواند بر امنیت و ثبات کلی منطقه داشته باشد؟
بدون تردید، هرگونه اقدام تنش‌زا، از جمله حملات خرابکارانه، حملات نظامی و اقدامات تروریستی در منطقه تهدیدی جدی برای امنیت و ثبات کل منطقه محسوب می‌شود. منطقه غرب آسیا به اندازه کافی از بحران‌ها و مداخلات بی‌ثبات‌کننده رنج برده است و تکرار چنین رفتارهایی موجب تشدید ناامنی خواهد شد.
از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران، امنیت منطقه‌ای یک مفهوم تجزیه‌ناپذیر است؛ یعنی هیچ کشوری نمی‌تواند در سایه ناامنی همسایگان خود احساس آرامش کند. به همین دلیل، ایران همواره بر اصل امنیت جمعی و همکاری منطقه‌ای برای مقابله با تهدیدات مشترک تأکید دارد.
اینگونه اقدامات، اگر با سکوت یا بی‌تفاوتی جامعه جهانی مواجه شود، پیام خطرناکی برای منطقه و جهان در پی خواهد داشت؛ از این رو، انتظار می‌رود همه کشورها، به‌ویژه همسایگان، در برابر رفتارهای غیرمسئولانه رژیم صهیونیستی و آمریکا موضع روشن و اصولی اتخاذ کنند و از سازوکارهای گفت‌وگو و همکاری برای حفظ صلح و ثبات حمایت نمایند.
در نگاه جمهوری اسلامی ایران، راه‌حل واقعی حفظ امنیت، نه در تقابل و تخریب، بلکه در احترام متقابل، گفت‌وگوی صادقانه و توسعه همکاری‌های سازنده میان کشورهای منطقه نهفته است.
سفارت ایران در آذربایجان در چه زمینه‌های مشخصی به توسعه روابط دوجانبه کمک می‌کند؟
سفارت جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان، توسعه همه‌جانبه روابط دو کشور را یکی از مأموریت‌های اصلی خود می‌داند و تلاش می‌کند در حوزه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی نقش فعال و سازنده‌ای ایفا کند.
در بخش روابط سیاسی و دیپلماتیک، سفارت همواره بر گفت‌وگوی مستمر میان نهادهای دو کشور، تسهیل دیدارهای رسمی در سطوح مختلف و تقویت سازوکارهای مشورت و همکاری تأکید دارد. ما معتقدیم که تداوم تماس‌های مستقیم و فضای گفت‌وگوی صریح و محترمانه، بهترین راه برای تحکیم اعتماد متقابل است.
در حوزه اقتصاد، سفارت ایران پیگیر گسترش همکاری‌های تجاری، حمل و نقلی و سرمایه گذاریهای مشترک است. برگزاری نشست‌های مشترک بازرگانان و فعالین اقتصادی دو کشور، زمینه گسترش تبادلات اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک را فراهم می‌سازد.
در بخش فرهنگی و علمی، سفارت جمهوری اسلامی ایران همواره کوشیده است تا شناخت متقابل و پیوندهای مردمی را تقویت کند. ما باور داریم که روابط ایران و آذربایجان تنها در سطح دولت‌ها نیست، بلکه بر پایه پیوندهای عمیق تاریخی، زبانی و فرهنگی میان ملت‌های دو کشور استوار است.
در کنار اینها، سفارت ایران به‌طور جدی از همکاری‌های کنسولی، تسهیل رفت‌وآمد شهروندان، توسعه گردشگری و تعاملات انسانی حمایت می‌کند و آماده است هرگونه اقدام سازنده را که به تقویت روابط دو ملت بینجامد، مورد پشتیبانی قرار دهد. در مجموع، هدف اصلی ما در سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو نزدیکتر کردن مردمان دو کشوربه یکدیگر، ارتقاء روابط دو کشور در همه عرصه‌هاست؛ همکاری‌هایی که در خدمت منافع دو ملت و ثبات و پیشرفت کل منطقه باشد.
چه ابتکارات جدیدی در رابطه با همکاری متقابل در حوزه‌های آموزشی، فرهنگی و بشردوستانه برنامه‌ریزی شده است؟
همکاری‌های متقابل میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در حوزه‌های آموزشی، فرهنگی و بشردوستانه، بر پایه اشتراکات عمیق تاریخی، دینی و تمدنی دو ملت، با هدف تقویت و توسعه هر چه بیشتر روابط دوجانبه، به طور جدی در حال پیگیری و برنامه‌ریزی است. این ابتکارات جدید، عمدتاً در چارچوب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط با همسایگان، به ویژه کشور دوست و برادر جمهوری آذربایجان، دنبال می‌شوند. مهم‌ترین اقدامات و برنامه‌های جدید در این زمینه‌ها عبارتند از: در حوزه فرهنگی و هنری؛ معرفی میراث غنی و هنر دو کشور و تعمیق درک متقابل فرهنگی است. توافق بر سر برگزاری هفته فرهنگی ایران در شهرهای باکو، گنجه و نخجوان و هفته فرهنگی آذربایجان در شهرهای تهران، تبریز، اردبیل و ارومیه در ماه‌های آتی و برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه‌های مشترک هنرمندان دو کشور، گسترش همکاری‌ها در زمینه اطلاع‌رسانی و تبادل هیات های رسانه‌ای بین دو کشور، تبادل و حضور مستمر هیئت‌های دانشگاهی و اندیشمندان از ایران به جمهوری آذربایجان و بالعکس به منظور تقویت همکاری‌ها و تبادلات علمی و مشارکت فعال ایران در رویدادهای بین‌المللی آموزشی – فرهنگی و رسانه‌ای که در باکو برگزار می‌شوند. این ابتکارات بر پایه اراده راسخ سران دو کشور برای ارتقاء سطح روابط و بهره‌گیری از پیوندهای تاریخی به عنوان اهرمی‌برای ایجاد ثبات و صلح پایدار در منطقه قفقاز استوار است.
چه ابتکاراتی در آینده برای افزایش جریان متقابل گردشگری بین ایران و آذربایجان در نظر گرفته شده است؟
با توجه به اشتراکات تاریخی، فرهنگی، دینی، قرابت های زبانی و قومی، مردمان دو کشور علاقمند به سفرهای متقابل هستند و میزان سفرهای متقابل در طول سالهای گذشته موید این مطلب است. برای افزایش گردشگری علاوه بر کمک به افزایش شناخت از یکدیگر ، ضرورت دارد رفت و آمد اتباع دو کشور تسهیل شود.
کاهش زمان و هزینه‌های سفر یکی از پیش نیازهای توسعه گردشگری است . جمهوری اسلامی ایران برای سفر اتباع جمهوری آذربایجان به ایران روادید را حذف کرده و اتباع جمهوری آذربایجان به راحتی می‌توانند وارد ایران شوند. همچنین اخیراً پرواز های مستقیم بین دو کشور دایر شده و در نظر است تعداد پروازها به شهرهای مختلف دو کشور افزایش یابد. همچنین امیدواریم با گشایش مرزهای زمینی زمینه‌های سفر متقابل اتباع دو کشور تسهیل شود.