مصاحبه جناب آقای مجتبی دمیرچی لو سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان با سایت خبری آذپلیتیکا

.

 

 

مصاحبه جناب آقای مجتبی دمیرچی لو

سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان با سایت خبری آذپلیتیکا

 

 

جناب آقای سفیر، ارزیابی حضرتعالی از سطح فعلی روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان چیست؟ از دیدگاه شما، روندهای اصلی و عوامل مؤثر در توسعه این روابط کدام‌اند؟

روابط کنونی دو کشور گرچه روند رو به رشدی را طی می‌کند ولی هنوز نتوانسته سطح مورد انتظار را کسب کند. زیرا انتظار ما بدلیل اشتراکات فراوان و ظرفیت های زیادی که بین دو کشور وجود دارد بسیار فراتر از سطح کنونی روابط است. ج.ا. ایران با شناسایی استقلال جمهوری آذربایجان در روزهای ابتدایی اعلام استقلال حمایت خود را نشان داد و با ارتقای سرکنسولگری در باکو به سفارت زمینه تعاملات رسمی را فراهم کرد. این اقدامات، پایه‌های توسعه روابط و اعتماد متقابل میان دو کشور را ایجاد نمود.

در سال‌های ابتدایی استقلال جمهوری آذربایجان، ج.ا.ایران در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی کمک‌های قابل توجهی ارائه داد. از جمله، در زمینه تجهیز و آموزش نیروهای نظامی‌برای مقابله با تهدیدات، تأمین سوخت و انرژی برای نخجوان، تأمین مواد غذایی و مراقبت از آوارگان و مجروحان جنگی نقش‌آفرینی نمود. همچنین ایران در تجارت با جمهوری آذربایجان در برخی سال‌ها شریک اصلی بود و در سطح بین‌المللی نیز مواضع ایران بر حمایت قاطع از تمامیت ارضی آذربایجان استوار بود.

با وجود این، موانع و پیچیدگی‌های متعدد، از عوامل داخلی و خارجی گرفته تا ناهماهنگی‌ها و سوءتفاهم‌ها، روند توسعه روابط را کند کرده است. با این حال، معتقدم افق روشنی برای همکاری‌های آینده میان تهران و باکو وجود دارد و انتظار می‌رود مناسبات دو کشور در تمامی زمینه‌ها، اعم از اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، مسیر رو به رشدی را تجربه کند.

 

در ماه‌های اخیر، برخی رسانه‌ها و محافل کارشناسی در ایران مباحثی را درباره روابط جمهوری آذربایجان با برخی کشورها از جمله اسرائیل و ایالات متحده مطرح کرده‌اند؛ این در حالی است که وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بارها چنین ادعاهایی را تکذیب نموده و مقامات رسمی جمهوری آذربایجان نیز قاطعانه آنها را مردود دانسته‌اند. با وجود این، گاه و بی‌گاه شاهد طرح مجدد این موضوعات در فضای رسانه‌ای هستیم. تحلیل جنابعالی از این رویکرد چیست؟

خوشبختانه روابط ایران و جمهوری آذربایجان بر پایه احترام متقابل، حسن همجواری و منافع مشترک شکل گرفته است. طبیعی است که در مسیر هر رابطه دوجانبه، گاه اختلاف‌نظرها و ناپایداری‌های مقطعی رخ دهد، اما آنچه برای دولت‌ها و نهادهای رسمی اهمیت دارد، پیشبرد تعامل سازنده است.

سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران، تقویت و گسترش مناسبات دوستانه با جمهوری آذربایجان است که از طریق گفت‌وگو، همکاری و ارتقای اعتماد متقابل تحقق می‌یابد. طبیعی است که اظهارات مغایر با سیاست‌های رسمی دو کشور می‌تواند بر روابط تأثیر منفی بگذارد؛ از این رو ضروری است به‌طور متقابل از انتشار چنین اظهاراتی جلوگیری شود. در عین حال این موضوع بر همگان روشن است که رژیم صهیونیستی هدف تخریب روابط ایران با همسایگان اش را دارد و در این راستا اقدامات مستمری را صورت می دهد که ضرورت دارد با همکاری بین کشورها جلوی این اقدامات مخرب رژیم صهیونیستی گرفته شود.

 

واکنش مقامات عالی جمهوری اسلامی ایران به تحریم‌های جدیدی که از سوی ایالات متحده و شماری از کشورهای اروپایی اعمال گردیده چیست؟ و این تحریم‌ها تا چه اندازه می‌تواند بر سطح همکاری‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری میان ایران و جمهوری آذربایجان تأثیرگذار باشد؟

جمهوری اسلامی ایران تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی را اقدامی مغایر با اصول حقوق بین‌الملل، منشور ملل متحد و قواعد تجارت آزاد می‌داند. مقامات عالی کشور همواره تأکید کرده‌اند که چنین فشارهایی نه‌تنها اراده ملت ایران را در مسیر پیشرفت و تعامل سازنده با کشورهای همسایه و دوست تضعیف نمی‌کند، بلکه موجب تقویت سیاست نگاه به شرق و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای شده است.

در خصوص روابط با جمهوری آذربایجان، همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان دو کشور بر پایه منافع مشترک، حسن همجواری و سیاست مستقل هر دو دولت بنا شده است. پروژه‌های مشترک در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی، کشاورزی و سرمایه‌گذاری‌های مرزی از جمله مصادیق عملی این همکاری‌هاست.

تحریم‌های جدید غرب که در واقع خیلی جدید هم نمی‌باشند، تأثیر مستقیمی‌بر اراده دو کشور در توسعه روابط نخواهد داشت. در واقع، روابط تهران و باکو بر مبنای منافع و احترام متقابل شکل گرفته و چنین روابطی از تحولات مقطعی و فشارهای بیرونی تأثیرپذیر نیست. جمهوری اسلامی ایران همان‌گونه که بارها تأکید کرده، در مسیر گسترش همکاری با همسایگان از جمله جمهوری آذربایجان، مصمم و پایدار است.

 

از دیدگاه تهران، احتمال بروز تنش یا درگیری جدید با اسرائیل تا چه میزان جدی ارزیابی می‌شود؟ آیا جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با چنین سناریویی راهبرد مشخصی را در نظر گرفته است؟

تهدیدهای بالقوه رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همسایه همواره در کانون توجه و ارزیابی‌های راهبردی تهران قرار دارد. ایران بارها تأکید کرده است که هرگونه اقدام تجاوزکارانه در سایه درک متقابل و گفت‌وگوهای سازنده میان ایران و جمهوری آذربایجان، تلاش‌های مخرب رژیم صهیونیستی نخواهد توانست نتوانسته است روابط دوستانه و برادرانه دو کشور را تحت تاثیر قرار دهد. اظهارات مقامات عالی دو کشور موید این امر است.

 

آیا نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران در خصوص کریدور زنگزور (TRIPP) که با میانجی‌گری ایالات متحده مطرح شده، همچنان پابرجاست؟

جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که توسعه شبکه‌های ارتباطی و مسیرهای ترانزیتی در منطقه علاوه بر منافع اقتصادی موجب صلح و ثبات می‌شود. از این منظر، ایران معتقد است این مسیرها باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و اجرا شوند که نه تنها موجب بهبود جریان تجارت و ترانزیت کالا و انرژی در منطقه شود، بلکه بستری برای ارتقای تبادلات انسانی، تعاملات فرهنگی و اقتصادی و همگرایی منطقه‌ای فراهم آورند.

جمهوری اسلامی ایران بر رعایت حاکمیت ملی، رعایت مرزهای شناخته شده بین المللی و عدم دخالت بازیگران خارجی در همکاری‌های منطقه تأکید دارد. ایران هرگونه مداخله خارجی می‌تواند امنیت، همکاری و اعتماد میان همسایگان را تضعیف کند. حفظ حاکمیت ملی و مدیریت مستقل مسیرهای ارتباطی و ترانزیتی توسط خود کشورهای منطقه، یکی از پیش‌شرط های اساسی برای ثبات، توسعه اقتصادی و همکاری پایدار میان همسایگان به شمار می‌رود.

 

 با توجه به تحولات اخیر در روابط تهران و ایروان، این تغییرات تا چه اندازه می‌تواند بر روند پیشرفت پروژه موسوم به «مسیر ترامپ» تأثیر بگذارد؟ به‌ویژه در نظر داشتن این نکته که موضوع مزبور در جریان سفر اخیر رئیس‌جمهور ایران به ارمنستان نیز مورد گفت‌وگو قرار گرفته است.

روابط تهران و ایروان روابطی عادی و متعارف بین دو کشور همسایه است که بر اساس منافع متقابل شکل گرفته و در جریان است. همان گونه که ما به دنبال توسعه روابط با جمهوری آذربایجان هستیم با دیگر همسایگان سیاست گسترش مناسبات دوستانه را دنبال می‌کنیم.

مقامات ارمنستانی به ما اطمینان داده اند که برای همکاری‌های جدید حمل و نقلی از جمله اتصال بخش اصلی جمهوری آذربایجان به نخجوان، از طریق ارمنستان تحت حاکمیت ملی ارمنستان و بدون حضور و مداخله نیروهای ثالث خواهد بود. هم در سفر مقامات ارمنستانی به تهران و همچنین در سفر دکتر پزشکیان به ایروان  راجع به این مسائل به تفصیل گفتگو شد و مقامات ارمنی ایران را در جریان گفتگوهای خود با دیگر طرفها قرار داد. تجربه نشان داده است مداخلات خارجی صرفاً منجر به پیچیدگی‌های بیشتر شده و تبعات منفی برای روابط کشورها دارد.

 

در صورت تحقق پروژه «مسیر ترامپ»، چشم‌انداز موقعیت ژئوپلیتیکی و جایگاه راهبردی جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز جنوبی را چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟

نگاه اجمالی به تاریخ منطقه نشان دهنده نقش ایران در طول تاریخ بوده و این نقش به سادگی قابل حذف یا تغییر نیست. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های طبیعی خود، نقش کلیدی در تسهیل حمل‌ونقل، ترانزیت کالا و توسعه ارتباطات اقتصادی میان کشورهای منطقه ایفا می‌کند. این ظرفیت‌ها، علاوه بر ایجاد فرصت برای جریان آزاد کالا و خدمات، امکان گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری، افزایش مبادلات انرژی و ایجاد فرصت‌های مشترک سرمایه‌گذاری را نیز فراهم می‌آورد. در سطح کلان، این امر باعث تثبیت موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و تقویت جایگاه آن به‌عنوان یک محور مهم ترانزیتی و اقتصادی در منطقه می‌شود، به‌گونه‌ای که سایر کشورها نیز می‌توانند از مزایای یک شبکه ترانزیتی امن و پایدار بهره‌مند شوند.

توسعه چنین مسیرهای ارتباطی نه تنها به تعمیق روابط اقتصادی کمک می‌کند، بلکه ابزاری مؤثر برای ارتقای ثبات و امنیت منطقه‌ای نیز به شمار می‌رود. فراهم شدن دسترسی مستقیم به شبکه‌های حمل‌ونقل و ترانزیتی، مدیریت جریان کالا، انرژی و ارتباطات انسانی را تسهیل کرده و امکان هماهنگی و همکاری‌های بلندمدت میان کشورهای همسایه را افزایش می‌دهد.

 

به نظر جنابعالی، برای گسترش و تعمیق روابط دوجانبه میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، اتخاذ چه گام‌هایی ضروری است؟ اولویت‌های همکاری میان دو کشور در چه حوزه‌هایی تعریف می‌شود؟ (از جمله در زمینه‌های امنیت، انرژی، تجارت، حمل‌ونقل و همکاری‌های فرهنگی)

جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان دو کشور هم‌ریشه، هم‌فرهنگ و هم‌مرز هستند که اشتراکات تاریخی، دینی و تمدنی عمیقی دارند. بر این اساس، روابط تهران و باکو نه صرفاً یک رابطه سیاسی میان دو دولت، بلکه پیوندی مردمی و تمدنی است. برای گسترش و تعمیق این روابط، ضروری است گام‌هایی در چند سطح برداشته شود:

گسترش گفت‌وگوهای سیاسی و اعتماد متقابل:

استمرار تماس‌های منظم میان مقامات عالی‌رتبه و تقویت سازوکارهای مشورتی و کمیسیون‌های مشترک می‌تواند به مدیریت فضای روابط و تبدیل چالش‌ها به فرصت کمک کند. اصل گفت‌وگو و شفافیت، کلید ثبات روابط است.

توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری:

فعال‌سازی ظرفیت‌های اقتصادی دو کشور بویژه در مناطق مرزی می‌تواند به افزایش تبادلات اقتصادی و تعاملات مردمی‌کمک کند.

تقویت همکاری‌های انرژی و زیرساختی:

دو کشور دارای ظرفیت‌های مکمل در حوزه انرژی هستند. اجرای پروژه‌های مشترک در زمینه تولید و انتقال برق، گاز و احداث نیروگاه‌های مرزی می‌تواند امنیت انرژی منطقه را تضمین کند. همچنین توسعه کریدورهای ارتباطی، نقشی حیاتی در پیوند اقتصادهای دو کشور دارد.

گسترش همکاری‌های فرهنگی و آموزشی:

پیوندهای فرهنگی و زبانی میان ملت‌های دو کشور زمینه‌ای ارزشمند برای تعمیق روابط انسانی است. برگزاری هفته‌های فرهنگی، همکاری‌های دانشگاهی و گردشگری از گام‌های مؤثر در این مسیر است.

در مجموع، اولویت سیاست جمهوری اسلامی ایران، توسعه همکاری در همه حوزه‌ها بر اساس احترام متقابل، منافع مشترک و بهره گیری از اشتراکات و پیوندهای دیرینه تاریخی است.

 

 ارزیابی جمهوری اسلامی ایران از روند گفت‌وگوهای صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان چیست؟ و ایران چه نقشی را برای خود در فرآیند استقرار صلح و ثبات پایدار در منطقه قائل است؟

جمهوری اسلامی ایران همواره بر لزوم حل و فصل مناقشه قره باغ و عادی سازی روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان از طریق مسالمت آمیز تاکید داشته است و در این راستا اقدامات زیادی را انجام داده است. لازم به یادآوری است که توافق تهران در سال 1992 اولین سندی است که در آن ارمنستان تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخته است.

اقدامات ج.ا.ایران در طول 30 سال گذشته موید این سیاست اصولی است. روند گفت‌وگوهای صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان از منظر جمهوری اسلامی ایران مثبت ارزیابی می‌شود و به‌عنوان فرصت مهمی‌برای تثبیت ثبات و امنیت در قفقاز جنوبی تلقی می‌گردد. پایان جنگ و بازگشت سرزمین‌های آزادشده به حاکمیت ملی آذربایجان، فضایی نو برای همکاری‌های منطقه‌ای ایجاد کرده است و ایران این تحولات را زمینه‌ای برای گسترش مناسبات دوستانه و توسعه همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای می‌داند.

 

 چارچوب گفت‌وگوهای منطقه‌ای در قالب «۳+۳» تا چه اندازه برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت برخوردار است و از دیدگاه تهران، این سازوکار چه میزان کارآمدی و اثربخشی در حل‌وفصل مسائل منطقه‌ای دارد؟

 چارچوب «۳+۳» به‌عنوان یک سازوکار منطقه‌ای نمادی از تمایل کشورهای منطقه برای حل مسایل منطقه توسط خودشان است و از این  نظر از اهمیت بالایی برخوردار است و جمهوری اسلامی ایران آن را به‌عنوان ابزاری مؤثر برای ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای، حل‌وفصل اختلافات و تقویت ثبات و امنیت در قفقاز جنوبی می‌داند. جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که گفت‌وگو و همکاری میان کشورهای منطقه، بدون دخالت نیروها و بازیگران خارجی، بهترین راه‌حل برای مقابله با چالش‌های مشترک و دستیابی به ثبات پایدار است.

سازوکار «۳+۳» با تمرکز بر منافع مشترک کشورهای منطقه، به‌ویژه در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی، تجارت و سرمایه‌گذاری، می‌تواند به تقویت همکاری‌های اقتصادی و تجاری کمک کند. این سازوکار همچنین با فراهم کردن بستر مناسب برای گفت‌وگو و مشورت میان کشورهای منطقه، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و تقویت اعتماد متقابل منجر شود.